ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΚΑΙ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΠΑΝΟΡΑΜΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΜΕ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΕΠΕΚΤΑΘΗΚΕ Ο ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑ ΤΟ 1936

ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΚΑΘΗΤΗΤΗ ΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΣ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΥΚΟΥΤΙΑΝΟΥ 

ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ  ΑΡΧΕΙΟΒΑΙΟΥ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΓΚΡΕΤΣΗ

ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΠΙΤΙΑ  ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ ΤΟ 1954

Η ΝΟΤΕΙΑ ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΟ 1954

Η ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟ 1954

ΑΠΟΨΗ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ ΤΟ 1954 ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΦΟ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ ΤΩΝ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΩΝ

ΠΑΝΟΡΑΜΙΚΕΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ ΑΠΟ ΓΙΩΡΓΟ ΚΟΥΚΟΥΤΙΑΝΟ

ΠΩΣ ΑΝΑΠΤΥΧΘΗΚΕ ΟΙΚΙΣΤΙΚΑ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟΥ 1881 ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1996

Το Μακρυχώρι μέχρι το 1936 περιορίζονταν οικιστικά μεταξύ των δύο ρεμάτων που το περιβάλουν από τον βορά (στο σπίτι του Θωμά Γκατζούλη) και από τον νότο (στο σπίτι του Γιώργου Μπούτου). Δυτικά τα ορια του χωριού μας δεν εχουν αλλάξει. Ανατολικά οριο αποτελούσε ο δρόμος που περνάει από την πλατεία Κώστα Παλάτου ,το Δημαρχείο και το σπίτι του Κώστα Τουρλακόπουλου. Κάτω από αυτόν τον δρόμο υπήρχαν μέχρι το 1940 ελάχιστα σπίτια σε παλιούς ‘’αυλαγάδες’’,όπως της Οικογένειας Γ.Ζήση, Παρλάντζα, Ε.Κολώνα, Στ.Κατσιγιάννη.(αεροφωτογραφία του στρατού απο το 1945)

Το 1936 η Κοινότητα έβγαλε σε πλειοδοτική δημοπρασία 256 οικόπεδα ,1250 τ.μ. το καθένα από τα οποία εκποιήθηκαν μόνο τα 150.Τα υπόλοιπα ξαναβγήκαν σε πλειστηριασμό το 1957 και το 1981.

Έτσι άρχισε να αναπτύσσεται το χωριό μας ανατολικά. Στη φωτογραφία του χωριού μας του 1954 φαίνονται τα πολύ λίγα σπίτια που κτίσθηκαν στα καινούργια οικόπεδα.

Η  περιοχή του χωριού μας κάτω από τα σπίτια των Π. Γκοτζαμάνη, Ι. Ρόμπα, Α.Γκαμπέτα και επίσης εκατέρωθεν του κεντρικού δρόμου δεν είχε ρυμοτομηθεί, επειδή μέχρι το 1955 χρησιμοποιούνταν για ‘’αλώνια΄΄. Εκει δηλαδή μετέφεραν οι χωριανοί μας τα δεμάτια με τα στάχυα και με τις αλωνιστικές μηχανές ‘’πατόζες’’ έπαιρναν όλα τα δημητριακά τους.

Επίσης το  1957 εκποιήθηκαν τριάντα νέα οικόπεδα ,σε περιοχή που όπως αποδείχτηκε επρόκειτο να αναπτυχθεί, εμπορικά λόγω του αυτοκινητόδρομου, ο οποίος δόθηκε σε κυκλοφορία το 1958.

Τέλος εκποιήθηκαν και άλλα οικόπεδα το 1989 και το 1996, για να αναπτυχθεί περαιτέρω το χωρίο μας ανατολικότερα και κυρίως προς τον αυτοκινητόδρομο.

 Στην περίοδο μετά το 1955 και μέχρι το 1986 δόθηκαν σε απόρους κατοίκους του χωριού μας ,έναντι συμβολικού ποσού περίπου πενήντα οικόπεδα.

 

ΣΗΜΕΡΑ ΓΙΟΡΤΑΖΕΙ ΚΑΙ ΤΟ ΕΚΚΛΗΣΑΚΙ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΕΜΠΩΝ .ΗΤΑΝ ΑΠΟ ΠΟΛΥ ΠΑΛΙΑ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΟΛΗ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ. ΟΙ ΧΩΡΙΑΝΟΙ ΜΑΣ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1960 ΕΦΘΑΝΑΝ ΕΚΕΙ ΜΕ ΤΟ ΤΡΑΙΝΟ ΑΦΟΥ ΥΠΗΡΧΕ ΣΤΑΘΜΟΣ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ

Η  ΔΕΣΠΩ ΦΟΥΣΙΚΑ  ΜΕ ΤΟΝ ΜΙΚΡΟ ΤΗΣ ΓΙΟ ΧΡΗΣΤΟ ΚΑΙ ΜΕ ΤΑ ΑΝΗΨΙΑ ΤΗΣ  ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΔΑΡΔΑΚΟΥΛΗ  ΤΟ 1955 ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΕΜΠΩΝ ΔΙΠΛΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΗΝΕΙΟ.ΑΡΧΕΙΟ ΧΡΗΣΤΟΥ ΦΟΥΣΙΚΑ

ΟΙ Θ.ΤΣΙΤΟΥΡΑΣ,ΑΘ.ΚΑΡΑΠΑΝΟΣ,ΗΛΙΑΣ ΓΚΑΤΖΟΥΛΗΣ,ΑΠΟΣ.ΣΥΜΠΕΘΕΡΗΣ,ΔΗΜ.ΤΣΙΤΟΥΡΑΣ ΧΡ.ΦΑΚΑΣ,Θ.ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΣΤΗΝ ΠΡΟΧΕΙΡΗ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΗ ΠΕΡΑΤΑΡΙΑ ΤΟΥ ΠΗΝΕΙΟΥ  ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΕΜΠΩΝ ΠΕΡΙΠΟΥ ΤΟ 1957 ΑΡΧΕΙΟ ΧΡΗΣΤΟΥ ΦΑΚΑ

ΟΙ ΣΥΡΜΩ ΣΕΛΙΓΚΟΥΝΑ ΔΑΡΔΑΚΟΥΛΗ  ,ΜΕ ΤΗΝ ΑΔΕΛΦΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΟ 1959 ΣΤΗΝ ΠΕΡΑΤΑΡΙΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΕΜΠΩΝ ΑΡΧΕΙΟ ΙΩΑΝΝΗ ΤΕΑ 

 ΟΙ ΑΝΤ.ΡΟΜΠΑΣ,Ι.ΣΑΙΤΗΣ,Ι.ΝΑΣΤΟΣ,ΔΗΜ.ΝΑΣΤΟΣ,
Ζ.ΣΤΑΜΑΤΗΣ,Γ.ΠΑΝΔΡΕΜΜΕΝΟΣ,Γ.ΜΠΕΛΛΟΣΤΟ 1963 ΣΤΗΝ ΚΡΕΜΑΣΤΗ ΓΕΦΥΡΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΕΜΠΩΝ
ΑΡΧΕΙΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΑΕΙΜΝΗΣΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΝΑΣΤΟΥ

ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΕΜΑΣΤΗ ΓΕΦΥΡΑ ΤΕΜΠΩΝ ΟΙ ΧΡ.ΤΣΕΤΣΙΛΑ,Μ.ΤΣΙΤΟΥΡΑ,ΣΟΥΛ.ΖΙΚΟΥ,Γ.ΜΑΝΤΖΙΑΡΗ,ΒΑΣ.ΜΠΕΛΟΓΙΑ ΚΑΙ Η ΜΙΚΡΗ ΕΛΕΝΗ ΜΠΟΥΡΟΤΖΙΚΑ ,ΑΡΧΕΙΟ ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΤΣΕΤΣΙΛΑ ΛΙΑΠΗ

ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΕΜΠΩΝ ΤΑ ΖΕΥΓΗ Θ.ΣΑΙΤΗ,ΣΤ.ΑΝΔΡΕΟΥ,Η ΑΣΠ.ΣΑΙΤΗ ΚΑΙ Ο Ζ.ΣΤΑΜΑΤΗΣ  ΑΡΧΕΙΟ ΣΤΕΡΓΙΟΥ ΑΝΔΡΕΟΥ

ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ  ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΕΜΠΩΝ ΟΙ ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙ ΕΛ.ΖΙΩΓΑ, ΗΛΙΑΣ ΚΑΙ ΣΙΑ ΓΚΡΕΤΣΗ.ΑΡΧΕΙΟ ΗΛΙΑ ΓΚΡΕΤΣΗ

ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΦΟΥΣΙΚΑ  ΚΑΙ ΔΑΡΔΑΚΟΥΛΗ ΑΡΧΕΙΟ ΑΘΑΝ .ΔΑΡΔΑΚΟΥΛΗ

ΟΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΑΣΣΟΥ,ΚΑΤΣΙΓΙΑΝΝΗ ΚΑΙ ΣΟΥΠΕΚΙΩΤΗ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΕΜΠΩΝ ΑΡΧΕΙΟ ΑΙΚ.ΑΣΣΟΥ  ΤΣΙΑΚΑΛΗ

ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΚΑΙ ΜΠΙΤΣΑΡΑ ΣΤΗΝ ΚΡΕΜΑΣΤΗ ΓΕΦΥΡΑ ΤΩΝ ΤΕΜΠΩΝ ΑΡΧΕΙΟ ΔΗΜ.ΜΠΙΤΣΑΡΑ

Η ΠΙΟ ΠΑΛΙΑ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ ΜΟΥ.ΕΔΩ ΤΟ 1935  ΟΙ ΣΩΤΗΡΗΣ  ΠΑΠΑΚΡΙΒΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΑΠΟΣΤΟΛΟ ΣΤΟΓΙΑΝΝΗ ΧΟΡΕΥΟΥΝ  ΣΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ   ΑΡΧΕΙΟ ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΑΠΑΚΡΙΒΟΥ

ΜΕ ΤΟ ΤΡΑΙΝΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΑΤΕΙΑ ΠΗΓΑ ΤΟ 1966 ΜΕ ΤΟΝ ΞΑΔΕΛΦΟ ΜΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΣΑΙΤΗ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΕΕΜΠΩΝ

ΑΡΧΕΙΟ ΣΤ.ΑΝΔΡΕΟΥ

ΕΔΩ ΤΟ 1965 ΤΑ ΞΑΔΕΛΦΙΑ ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙ ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΣΑΙΤΗ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΑΡΧΕΙΟ  ΑΡΕΤΗΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΜΠΙΤΣΑΡΑ

ΠΑΛΙΑ ΠΕΡΑΤΑΡΙΑ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΕΜΠΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΤΗΣ ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΩΣΤΗ

 

ΠΟΛΥ ΠΑΛΙΕΣ ΚΑΙ ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΤΩΝ ΠΑΠΟΥΔΩΝ ΜΟΥ ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΤΙΣ 26, 27 ΚΑΙ 28 ΙΟΥΛΙΟΥ ΚΑΘΕ ΕΤΟΥΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΤΡΙΗΜΕΡΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΜΕ ΤΟ ΙΔΙΟ ΣΧΕΔΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ .ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ

ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΟΥ 1976 ΑΝΗΦΟΡΙΖΟΥΝ  ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ  ''ΚΙΝΙΚ'' ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΕΓΑΛΟ ΧΟΡΟ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΟΥ  ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ  ΤΟΥ  ΠΕΡΙΒΟΛΙΟΥ 

 Ο ΑΕΙΜΝΗΣΤΟΣ ΠΑΤΕΡΑΣ ΜΟΥ ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΣΑΙΤΗΣ ΤΟ 1976 ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟ ΧΟΡΟ .ΠΙΣΩ ΤΟΥΣ ΕΓΩ ΜΕ ΤΟΝ ΞΑΔΕΛΦΟ ΜΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΣΑΙΤΗ.ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΟΥ

ΕΚΔΡΟΜΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ  ΠΕΡΙΒΟΛΙΟΥ ΤΟ 2012

ΧΟΡΟΣ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ  ΤΗΝ ΔΕΥΤΕΡΗ ΜΕΕΡΑ ΤΟΥ ΠΑΝΗΓΥΡΙΟΥ ΤΟΥ 2012

ΧΟΡΟΣ ΣΤΟΝΠΕΡΙΒΟΛΟ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ  ΤΟ 2012ΠΑΝΤΑ ΣΤΟ ΧΟΡΟ Ο ΑΕΕΙΜΝΗΣΤΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ  ΚΑΙ ΦΙΛΟΣ ΛΑΚΗΣ ΖΙΟΜΠΟΥΡΑΣ.ΤΟ ΧΟΡΟ ΜΠΟΣΤΑ Ο ΞΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΥ ΑΝΤΩΝΗΣ ΡΟΜΠΑΣ

ΑΝΗΦΟΡΙΖΟΝΤΑΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ''ΚΙΝΙΚ'' ΤΟ 2012

Η ΠΑΛΙΟΤΕΕΡΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΧΟΡΟΥ ΤΟΥ 1901.ΠΡΟΗΓΟΥΝΤΑΝ ΟΙ ΑΝΔΡΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΣΕΙΡΑ ΗΛΙΚΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΣΑΝ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ . ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΙΕΣ ΕΝΔΥΜΑΣΙΕΣ ΗΤΑΝ ΕΝΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ  ΤΩΝ  

ΕΕΔΩ ΤΟ 2012 ΕΙΜΑΙ ΣΤΟ ΧΟΡΟ ΜΕ ΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΜΟΥ ΓΙΩΡΓΗ ΓΙΤΣΗ,ΣΤΕΡΓΙΟ ΤΣΙΛΙΝΗ ΚΑΙ ΠΑΝΟ ΑΠΟΣΤΟΛΙΝΑ

ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΜΕΕΓΑΛΟ  ΧΟΡΟ  ΔΙΑΤΙΘΕΤΑΙ ΧΡΟΝΟΣ ΓΙΑ ΝΑ ΧΟΡΕΨΟΥΝ ΚΑΙ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ

ΕΝΩ ΟΙ ΑΝΔΡΕΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ ΣΕ ΑΘΛΗΤΙΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ

ΕΔΩ  ΤΗΝ ΗΜΕΡΑΤΟΥ ΠΑΝΗΓΥΡΙΟΥ ΕΙΜΑΣΤΕ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΜΕ ΤΑ ΞΑΔΕΛΦΙΑ ΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΕΙΜΝΗΣΤΟ ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΤΑΜΑΤΗ

ΧΟΡΟΣ ΣΤΟ ΚΙΝΙΚ ΤΟ 1967 .ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΜΟΥ,Ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΠΕΛΛΟΣ ,Ο ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΑΙΤΗΣ ΚΑΙ ΚΑΠΟΙΟΙ ΑΛΛΟΙ

ΓΥΡΙΖΟΝΤΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΚΙΝΙΚ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΡΑΓΟΥΔΟΝΤΑΣ.ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΝΙΚΟ ΣΑΙΤΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΤΟ ΠΕΡΚΑ

ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΠΕΕΡΙΒΟΛΙΟΥ ΜΕΕΤΑ ΤΟΝ ΧΟΡΟ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΑΝΟ ΑΠΟΣΤΟΛΙΝΗ,Γ.ΓΙΤΣΗ,ΛΑΚΗ ΖΙΟΜΠΟΥΡΑΣΤ.ΤΣΙΛΙΝΗ,ΓΙΑΝΝΝΗ ΜΙΧΟΛΙΤΣΗ Δ.ΣΑΙΤΗ,Ζ.ΣΤΑΜΑΤΗ 

Το όμορφο Περιβόλι

21 Μαρτίου, 20211 min readDimitris Vlaxos

Το κείμενο είναι του ιστορικού Γιώργου Σαββανάκη

Το χωριό Περιβόλι είναι ένα από τα πιο ονομαστά βλαχοχώρια του νομού Γρεβενών, χτισμένο σε υψόμετρο 1200-1400μ. περίπου. Βρίσκεται 45 χλμ. Νοτιοδυτικά της πόλης των Γρεβενών στο σημείο όπου ενώνεται η Ήπειρος με τη Δυτική Μακεδονία. Οι κάτοικοι εδώ και αιώνες ακολουθούν τον ημινομαδικό τρόπο ζωής, το χειμώνα δηλαδή, εξαιτίας του ψύχους και της ελλείψεως βοσκοτόπων, εγκαταλείπουν το χωριό και κατευθύνονται στα χειμαδιά, στις πεδιάδες κυρίως της Θεσσαλίας. Ειδικότερα, τους εντοπίζουμε σε περιοχές όπως το Βελεστίνο, που αποτελεί ιστορικά τον κυριότερο τόπο χειμερινής τους διαμονής, το Μικρό Περιβολάκι, χωριό το οποίο κατοικείται εξ’ ολοκλήρου από Περιβολιώτες, τα Κανάλια, η Αγία Παρασκευή Βόλου, ο αρχικός πυρήνας της οποίας αποτελούνταν από Περιβολιώτες, καθώς και στην πόλη του Βόλου.

Επίσης, Περιβολιώτες βρίσκουμε εγκατεστημένους σε χωριά του νομού Λαρίσης, όπως το Αργυροπούλι, το Νέο Περιβόλι, τα Μύρα, το Καλοχώρι, το Χειμάδι, ο Νέσσων, το Μακρυχώρι, η Αγναντερή. Επιπλέον, Περιβολιώτες κατοικούν στα χωριά Σκυλίτσι, Σταυρός και Διαβατό, κοντά στη Βέροια, ενώ πολυάριθμη είναι και η παρουσία τους σε αστικά κέντρα όπως τα Γρεβενά, τα Τρίκαλα (στη συνοικία Κουτσομύλια), η Θεσσαλονίκη και η Αθήνα.

Κινικ 1901 φωτό αφων Μανάκια

Ιδρυση του χωριού, δημογραφική εξέλιξη, έξοδοι.

Η ίδρυση του χωριού τοποθετείται αρκετούς αιώνες πριν αλλά δεν υπάρχουν ασφαλείς πληροφορίες που θα μας επέτρεπαν να αναφερθούμε σε κάποια συγκεκριμένη χρονολογία. Ο Φρανσουά Πουκεβίλ (1770-1838), ο οποίος επισκέφτηκε το Περιβόλι στις αρχές του 19^ου αι., μας διασώζει μία παράδοση που άκουσε από τους προύχοντες του χωριού, σύμφωνα με την οποία το χωριό υπήρχε και είχε μάλιστα προνόμια ήδη από την βυζαντινή περίοδο. Συγκεκριμένα γράφει  «Το Περιβόλι ανήκει στο Βακούφ-Χανέ της Κωνσταντινουπόλεως, ενώ η Αβδέλλα και η Σμίξη υπάγονται στα Γρεβενά, τα οποία υπάγονται στο σαντζάκιο του Ρούμελη Βαλεσή. Αυτός ο τρόπος υπαγωγής είχε καθορισθεί από πολύ παλιά, από την εποχή της κατακτήσεως, που από τότε δεν άλλαξε παρά μόνο ως προς το ποσό και το είδος του φόρου. Γιατί πριν από εκείνη το Περιβόλι, αντί να πληρώνει (τους φόρους) στον ταμία του κρατικού Θησαυροφυλακίου, ήταν μια από τις προικοδοτήσεις της εκκλησίας της Αγίας Σοφίας, ενώ τα άλλα χωριά πλήρωναν τους φόρους τους στον Καίσαρα, μέσω του διοικητού του Θέματος της Μακεδονίας.»

Περιβόλι 1890.

Οι προφορικές παραδόσεις αναφέρουν ότι το χωριό προήλθε από τη συνένωση εφτά μικρότερων οικισμών, οι οποίοι ήταν οι εξής : Καρίτσα, Χράπα, Μπιθούλτσι, Μετόχι Αγ. Τριάδος, Αλμπασαράς, Παλιόκαστρο, Παλιομανάστηρο (Αγ. Λουκάς). κρίνοντας με βάση την πληθυσμιακή ενίσχυση και ανάπτυξη των ορεινών οικισμών κατά τον 16ο και 17ο αιώνα, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι κάποια στιγμή, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι πιο ανίσχυρες ημινομαδικές εγκαταστάσεις, που ήταν διάσπαρτεςστις κοιλάδες που σήμερα βρίσκονται μέσα στα όρια της κοινότητας Περιβολίου ,αποφάσισαν να συνενωθούν και να ενσωματωθούν στον οικισμό που βρισκόταν στη τοποθεσία του σημερινού χωριού.

Η ακμή του χωριού τοποθετείται σίγουρα κατά τον 18^ο και κυρίως τον 19^ο αι. όταν και η ανάπτυξη της κτηνοτροφίας αλλά και των μεταφορών και του εμπορίου έδωσε οικονομική και πολιτισμική ώθηση στο χωριό. Δημογραφικά στοιχεία για εκείνη την εποχή έχουμε βέβαια μόνο κατά προσέγγιση. Ο Γκουστάβ Βέιγκαντ (1860-1930) αναφέρει το 1889 ότι από τις 500 οικογένειες του χωριού είχαν ανέβει εκείνο το καλοκαίρι μόνο οι 200. Η ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα (1881) και η χάραξη των συνόρων σίγουρα επηρέασε την εξέλιξη του οικισμού. Οι τελωνειακοί φραγμοί, οι φόροι, τα έξοδα για την έκδοση διαβατηρίων αλλά και ο καλύτερος έλεγχος από τη μεριά των ελληνικών αρχών, που καθιστούσε σχεδόν αδύνατη τη φοροδιαφυγή, οδήγησε αρκετούς Περιβολιώτες να παραμείνουν για όλο το έτος στα χειμαδιά και τελικά να εγκατασταθούν μόνιμα στη Θεσσαλία.

Στ βίνιρ26 27 28 Ιουλίου.

Εκείνη την εποχή θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι ιδρύθηκε και ο ορεινός οικισμός Κορομηλιά στις πλαγιές του Κόζιακα. Εκεί κυρίως πηγαίνουν Περιβολιώτες από τα Τρίκαλα και την Καλαμπάκα. Οι Wace και Thompson στις αρχές του 20^ου αι. αναφέρουν ότι και οι 200 οικογένειες των Περιβολιωτών που βρίσκονται στα Τρίκαλα ξεκαλοκαιριάζουν στην Κορομηλιά.

Την ίδια περίπου χρονική περίοδο ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίπτωση μιας ομάδας Περιβολιωτών που έψαξε νέα θερινά λιβάδια σε περιοχές μακριά από το Περιβόλι και έτσι σταδιακά διέκοψε τις σχέσεις της με το χωριό. Συγκεκριμένα, μέχρι το 1877 η κτηνοτροφία στο Περιβόλι αυξήθηκε τόσοπολύ που τα λιβάδια του χωριού δεν επαρκούσαν για να καλύψουν τις ανάγκες των κοπαδιών. Τότε μία ομάδα Περιβολιωτών έψαξε για νέες θερινές βοσκές και έφτασε στην περιοχή της Ρέσνας και του Ιστόκ στη σημερινή Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας. Στην περιοχή αυτή δημιούργησαν δύο νέους οικισμούς, τα επάνω και κάτω Καλύβια, όπου και περνούσαν τα καλοκαίρια τους. Η ζωή τους συνεχίστηκε ακολουθώντας τα ήθη και έθιμα του Περιβολίου, αλλά οι δεσμοί τους με το χωριό καταγωγής χαλάρωσαν με την πάροδο του χρόνου. Οι οικισμοί διατηρήθηκαν μέχρι το 1929. Τότε απομακρύνθηκαν από αυτούς τους θερινούς οικισμούς, καθώς δεν αποδέχτηκαν τη σερβική υπηκοότητα. Έπειτα εγκαταστάθηκαν μόνιμα στα χωριά της Λάρισας (Καλοχώρι, Χειμάδι, Νέσσων) και της Ημαθίας (Παλιό Σκυλίτσι, Σταυρός, Διαβατός) εγκαταλείποντας σταδιακά την τακτική της μετακινούμενης κτηνοτροφίας και αναζητώντας νέες επαγγελματικές διεξόδους.

Στέργιος Τιγιούλας Αποστολίνας Στην τοποθεσία Ρόκα 1972

Αντίστοιχες μετακινήσεις που οδήγησαν ένα τμήμα του πληθυσμού στην απομάκρυνση από το χωριό παρατηρούνται και σε προγενέστερες περιόδους. Ειδικότερα, κατά τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, πολλές οικογένειες από τα βλαχοχώρια των Γρεβενών αναγκάστηκαν να αναζητήσουν νέα χειμαδιά αλλά και νέες θερινές βοσκές στις περιοχές της Κεντρικής και Ανατολικής Μακεδονίας. Ένα ποσοστό των κατοίκων των χωριών Σέλι (Όρος Βέρμιο) και Μεγάλα Λιβάδια (Όρος Πάικο) είναι Περιβολιώτες που εγκατέλειψαν το χωριό εκείνη την εποχή. Στο Σέλι κατευθύνθηκε ο τσέλιγκας Μποζίνης με πενήντα οικογένειες, ενώ στα Μεγάλα Λιβάδια ο Μπουικλής. Επίσης οι Βλάχοι της Άλλης Μεριάς του Βόλου, οι περισσότεροι εκ των οποίων έλκουν την καταγωγή τους από το Περιβόλι, διατηρούσαν, μέχρι το 1889 τουλάχιστον, την ανάμνηση ότι είχαν εγκατασταθεί στα ριζά του Πηλίου όρους την εποχή του Αλή Πασά. Τέλος, στο χωριό Μπαχτσές του Βόλου (εκεί που είναι σήμερα η συνοικία του Αγίου Γεωργίου Μπαξέδων) εγκαταστάθηκαν μόνιμα, μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα, περίπου πενήντα οικογένειες Περιβολιωτών, που εγκατέλειψαν τον ημινομαδικό τρόπο ζωής.

Περιβολιωτες τον προηγούμενο αιώνα

Συνεχίζοντας τη μελέτη της δημογραφικής εξέλιξης του χωριού στον 20^ο αι. βλέπουμε ότι με βάση την απογραφή του Σεπτεμβρίου του 1913, οι κάτοικοι ήταν 2354, ενώ υπάρχουν και πληροφορίες ότι το καλοκαίρι του 1914, το πρώτο μετά την προσάρτηση των Νέων Χωρών, ο πληθυσμός που εγγράφτηκε στα δημοτολόγια έφτασε τους 7658. Στην απογραφή του 1920 καταγράφηκαν πέντε (5) οικογένειες και εικοσιένα (21) άτομα,13 ενώ στην αντίστοιχη του Μαΐου του 1928 καταγράφηκαν 164 άτομα. Επίσης στον εκλογικό κατάλογο του 1914 είναι εγγεγραμμένοι 935 ενήλικες άντρες καθιστώντας το Περιβόλι το δεύτερο σε πληθυσμό οικισμό της υποδιοίκησης Γρεβενών, ψηλότερα κι από τα Γρεβενά που έχουν 653 εγγραφές. Μόνο η Σαμαρίνα είναι μεγαλύτερος οικισμός την εποχή εκείνη με 1737 εγγραφές. Όσον αφορά βέβαια τις απογραφές θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η περίοδος του έτους στην οποία αναφέρεται ο κάθε συγγραφέας ή έγινε η εκάστοτε απογραφή, αν δηλαδή έγινε την περίοδο του καλοκαιριού, όταν ο κύριος όγκος των κατοίκων ήταν στο χωριό ή την περίοδο της άνοιξης και του φθινοπώρου, όταν μεγάλος αριθμός οικογενειών είτε δεν είχαν ανέβει ακόμα στο χωριό είτε είχαν επιστρέψει στα χειμαδιά. Για παράδειγμα η απογραφή του 1920 διενεργήθηκε το Δεκέμβριο, οπότε όπως είναι φυσικό οι αριθμοί αναφέρονται στους φύλακες που έμεναν το χειμώνα στο χωριό.

Χορός κινικ δεκαετία 70 είναι με την κομπανία του Κώστα Φασούλα Πρώτος στον χορό ο συγγραφέας Βασίλης Σαββανακης δεύτερος ο Κωνσταντίνος Παλάτος γνωστός ως Γιακαφέντης

Τρομερό πλήγμα δέχτηκε το χωριό κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής. Τον Οκτώβριο του 1943 τα ναζιστικά στρατεύματα, τα οποία ενεργούσαν στο πλαίσιο της επιχείρησης « Πάνθηρας», βρήκαν σημαντική αντίσταση από δυνάμεις του ΕΛΑΣ στο Περιβόλι. Μάλιστα στο Περιβόλι σημειώθηκε και η μοναδική στρατιωτική επιτυχία των δυνάμεων της αντίστασης ενάντια στην επιχείρηση «Πάνθηρας». Αποτέλεσμα της συμπλοκής ήταν να σκοτωθούν πέντε γερμανοί στρατιώτες. Σε αντίποινα οι Γερμανοί προχώρησαν στην ολοκληρωτική πυρπόληση του χωριού. Το χωριό καταστράφηκε ολοσχερώς. Μόνο η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου σώθηκε από τη μανία των ναζί, διότι ο Άγιος Γεώργιος θεωρείται ο προστάτης των ενόπλων Δυνάμεων της Γερμανίας.

Σήμερα το χωριό τείνει να γίνει ένα παραθεριστικό θέρετρο καθώς συνεχώς μειώνονται οι κάτοικοι (κτηνοτρόφοι, υλοτόμοι ) που έχουν το Περιβόλι ως τόπο παραγωγικών δραστηριοτήτων και επαγγελματικών ενασχολήσεων. Οι περισσότεροι Περιβολιώτες δραστηριοποιούνται πλέον επαγγελματικά στους τόπους χειμερινής διαμονής τους και ανεβαίνουν το καλοκαίρι στο χωριό για διακοπές. Με βάση την απογραφή του 2001 οι κάτοικοι ήταν 547, ενώ σύμφωνα με τα στοιχεία της αντίστοιχης του 2011 οι κάτοικοι είναι μόλις 21.

Επαγγελματικές ενασχολήσεις των κατοίκων.

Στο παρελθόν το Περιβόλι υπήρξε ένα χωριό κυρίως κιρατζήδων, κτηνοτρόφων και υλοτόμων. Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνονται και από τον εκλογικό κατάλογο του έτους 1914, όπου καταγράφεται και το επάγγελμα του κάθε εκλογέα. Συγκεκριμένα καταγράφονται 255 κιρατζήδες, 154 κτηνοτρόφοι και 67 υλοτόμοι. Ταυτόχρονα όμως εντύπωση προκαλεί η ποικιλία των υπόλοιπων επαγγελματικών ενασχολήσεων. Συνολικά καταγράφονται 43 διαφορετικά επαγγέλματα.

Σήμερα οι Περιβολιώτες απασχολούνται σε όλους τους τομείς της παραγωγικής διαδικασίας. Ιδιαίτερη παράδοση έχουν στην τέχνη της τυροκομίας έχοντας αναδείξει σπουδαίους τεχνίτες στο παρελθόν αλλά και στη σύγχρονη εποχή. Ενδεικτικά μόνο θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τη μεγάλη γαλακτοβιομηχανία «Ολυμπος» καθώς και το τυροκομείο «Φλέγκα» στο Βελεστίνο.

Αξιοθέατα

Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου.

Στο Περιβόλι και στην περιοχή του υπάρχουν σήμερα εννέα ναοί. Απ’ αυτούς μόνο δύο διατηρούνται στην αρχική τους μορφή. Πρόκειται για τον καθεδρικό Ναό του Αγίου Γεωργίου και το πρόσφατα αναστηλωμένο καθολικό της υστεροβυζαντινής Μονής του Αγίου Νικολάου . Όλοι οι άλλοι ναοί του οικισμού (Άγιος Παντελεήμονας -κτίστηκε αρχικά το 1703-, η Αγία Παρασκευή, ο Άγιος Αθανάσιος, ο Προφήτης Ηλίας, ο Άγιος Σωτήρας) μαζί με το ερημωμένο και λεηλατημένο καθολικό της Μονής της Αγίας Τριάδος (σώζεται επιγραφή με ένδειξη 1729) χρονολογούνται μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο καθώς όλοι τους καταστράφηκαν κατά την πυρπόληση του χωριού από τους Γερμανούς το 1943.

Το ξυλόγλυπτο τέμπλο της Αγίας Παρασκευής προσφορά των αδελφών Τάκη και Μιχάλη Σαράντη από Τρίκαλα

Ο Ναός του Αγίου Γεωργίου είναι κτισμένος στην τοποθεσία «περιοχή» στο κέντρο του οικισμού. Ο ναός ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής με υπερυψωμένο νάρθηκα και γυναικωνίτη. Σύμφωνα με την κτιτορική επιγραφή ο ναός ανεγέρθηκε το 1760. Τον κυρίως ναό χωρίζει από τα Άγια των Αγίων επίχρυσο ξυλόγλυπτο τέμπλο με πλούσιο διάκοσμο και φορητές εικόνες.

Η μεγάλη ιερή εικόνα του Αγίου Γεωργίου μεγάλης συναισθηματικής αξίας για τους Περιβολιώτες της διασποράς κατά την λιτανεία στις 8 Σεπτεμβρίου στ Μαρία Νίκα. Το ασημένιο πουκάμισο είναι προσφορά της οικογένειας Βαρδούλη

Τα φυτικά και ζωικά μοτίβα στο κάτω τμήμα είναι αναπαραστάσεις από σκηνές της Παλαιάς Διαθήκης. Στο κεντρικό τμήμα του τέμπλου τοποθετούνται οι μεγάλες φορητές εικόνες του Χριστού, της Παναγίας, του πολιούχου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου και του Προδρόμου.

Στα παράφυλλα των εισόδων του Ιερού απεικονίζονται οι Αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ.. Το τέμπλο, έργο απαράμιλλης ομορφιάς και δείγμα εξαίρετης μαστοριάς και δεξιότητας, αποτελεί μέχρι και σήμερα καύχημα των Περιβολιωτών και προκαλεί το θαυμασμό του επισκέπτη. 

Αγιος Νικόλαος …. στον δρόμο προς το Περιβόλι

Μονή Αγίου Νικολάου

Στο δρόμο που συνδέει τα Γρεβενά με το χωριό Περιβόλι, σε μια δασωμένη πλαγιά, δίπλα στον παραπόταμο του Αλιάκμονα, βρίσκεται ο μεταβυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου. Αποτελούσε καθολικό μονής και φαίνεται ότι ανοικοδομήθηκε το 1803, πιθανότατα στη θέση παλαιότερου ενοριακού ναού. Στη σημερινή του μορφή είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος τετρακιόνιος με τρούλο, πλάγιες κόγχες. Στο εσωτερικό του ο ναός φέρει ξυλόγλυπτο τέμπλο με συμβολικό φυτικό και ζωικό διάκοσμο, καθώς και σκηνές από το Δωδεκάορτο και τα Πάθη, μορφές αγίων και αγγέλων ή λαϊκότροπα μοτίβα, όπως ανθοδοχεία και γοργόνες.

Οι δεσποτικές εικόνες πρέπει να φιλοτεχνήθηκαν, σύμφωνα με το έτος της αφιερωματικής επιγραφής σε μία από αυτές γύρω στο 1806. Το 1997 η στέγη του ναού κατέρρευσε, συμπαρασύροντας και μεγάλο τμήμα της τοιχοποιίας. Τότε λήφθηκαν τα πρώτα σωστικά μέτρα και πραγματοποιήθηκε η αποτύπωση του μνημείου, ενώ μετά την ολοκλήρωση και έγκριση της μελέτης στερέωσης-αποκατάστασης, κατά τα έτη 1998-2000 πραγματοποιήθηκε η στερέωση και ανάδειξή του.

Το Μεσοχώρι

Πρόκειται σίγουρα για μία από τις μεγαλύτερες και ομορφότερες πλατείες της Ελλάδας, ενώ η θέα που προσφέρει στον επισκέπτη είναι πραγματικά φανταστική. Σήμερα είναι η καρδιά του χωριού αλλά αποτελεί το καύχημα των Περιβολιωτών για πάνω από εκατό χρόνια, όπως μας διασώζουν και οι Wace και Thompson στις αρχές του 20^ου αι. Κάτω από τα αιωνόβια πλατάνια μπορεί κάποιος να απολαύσει τον καφέ του, να χαλαρώσει πίνοντας ένα τσίπουρο ή να γευτεί τα υπέροχα ντόπια ψητά κρέατα.

Πλατεία σήμεραΗ προτομή του Εθνομάρτυρα Ρήγα Φεραίου τοποθετημένη στην πλατεία του χωριού

ΒάλιαΚάλντα

Το Περιβόλι αποτελεί ιδανικό τόπο αφετηρίας για όσους επιθυμούν να επισκεφτούν τον Εθνικό Δρυμό. Εξασφαλίζοντας τη διαμονή του σε κάποιο από τα  σύγχρονα καταλύματα του χωριού (ξενοδοχείο, ξενώνες, ενοικιαζόμενα δωμάτια) μπορεί μετά από διαδρομή περίπου σαράντα λεπτών με το αυτοκίνητο να φτάσει στον πυρήνα του εθνικού δρυμού. Εκεί μπορεί να θαυμάσει τα πανέμορφα δάση Μαύρης αλλά και Κόκκινης πεύκης, να δει αρπακτικά πουλιά, όπως γεράκια και αετούς, αλλά και να συναντήσει σπάνια θηλαστικά, όπως βίδρες, ζαρκάδια και αγριόγατους. Χαρακτηριστικό επίσης θηλαστικό της περιοχής είναι και η αρκούδα.

Βάλια Κάλντα

Πανηγύρια

Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει στα πανηγύρια που τελούνται κάθε καλοκαίρι στο χωριό. Αυτά στο παρελθόν τόνιζαν το αίσθημα του ανήκειν στην ίδια κοινότητα και ανανέωναν περιοδικά τους δεσμούς των ανθρώπων με τον τόπο και την ίδια την κοινότητα.

Σήμερα αποτελούν αφορμή εκτός των παραπάνω αποτελούν και πόλο έλξης επισκεπτών που ενδιαφέρονται να αποκτήσουν την εμπειρία της βιωματικής συμμετοχής σε ένα πραγματικά παραδοσιακό πανηγύρι.

Ελένη Αποστολίνα Ζωή Παπαζήση Ελένη Ντόντου Γεώργιος Παπαζήσης Νικολούσιος Αποστολίνας Γιώργης Γιτσης Τάκης Αποστολίνας Κινικ 1973

Τα πανηγύρια που τελούνται σήμερα στο χωριό είναι

1) Τ’ Αγιαννιός (Κλείδωνα) στις 24 Ιουνίου

2) Προφήτη Ηλία

3)Αγίας Παρασκευής (25- 28 Ιουλίου)

4) Σωτήρος

5) Γενέσιο της Θεοτόκου ή Μικρής Παναγίας (StaMariaNica) (7-8 Σεπτεβρίου).

Η πλατεία του χωριού – το μεσοχώρι

Κεντρικό πανηγύρι του χωριού είναι το Πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής το οποίο διαρκεί τρεις μέρες. Κάθε μέρα ακολουθείται η ίδια διαδικασία, η οποία κορυφώνεται τις απογευματινές ώρες όταν το χωριό μαζεύεται σε ένα πλάτωμα που ονομάζεται Κίνικ, όπου και γίνεται ο χορός της κοινότητας. Μετά το τέλος του χορού ο κόσμος τραγουδώντας επιστρέφει στο μεσοχώρι και το γλέντι με τη συνοδεία παραδοσιακών οργάνων συνεχίζεται μέχρι το πρωί.

Βιβλιογραφία

Θ. Κ. Π. Σαράντης, Το χωρίο Περιβόλι Γρεβενών. (Συμβολή στην ιστορία του Αρματολικίου της Πίνδου), Αθήνα,1977.

Το Περιβόλι της Πίνδου, επιμ. Β. Νιτσιάκος- Μ. Αράπογλου- Στ. Λαΐτσος, Περιβόλι, 1995.

Οι Βλάχοι της Μαγνησίας, ΕΚΠΟΛ Μαγνησίας, Βόλος, 2009.

Γ. Σαββανάκης, «Επαγγελματικές δραστηριότητες, χώρος και εθνοτοπική ταυτότητα στους Περιβολιώτες Βλάχους κατά τις αρχές του 20^ου αι.», δοκιμές (επιθεώρηση κοινωνικών σπουδών), τ. 23-24 (2020), σ. 115-148.

Δ. Κωνσταντινίδης, Επιχείρηση «Πάνθηρας». Οι Γερμανοί εισβάλλουν και πυρπολούν την Πίνδου, 2^ηεκδ. , Τρίκαλα, 2011.

Στ. Λαΐτσος, «Τα εκκλησιαστικά μνημεία του Περιβολίου», άρθρο στην ιστοσελίδα vlahoi.net

Τουριστικός Οδηγός Περιφερειακής ενότητας Γρεβενών

βλάχοι, βλαχοχώρια Γρεβενών, κινικ, περιβόλι